Noworoczne zwyczaje

Z Nowym Rokiem wiąże się wiele tradycji i zwyczajów. Pierwszy dzień roku należy spędzić w zgodzie i radości, aby cały rok był szczęśliwy i wesoły.

Należy wcześnie wstać, by zapobiec ospałości i lenistwu, a następnie umyć się w zimnej wodzie, która zagwarantuje nam
zdrowie i urodę. W tym dniu należy na stole położyć duży, nie napoczęty bochenek chleba oraz przygotować obfity, świąteczny obiad, by żadnego pożywienia nie brakowało nam przez cały rok.

Nowy Rok to dzień odwiedzin krewnych, sąsiadów i kawalerów. Pierwszy noworoczny gość, który przekroczy próg naszego domu, to zapowiedź pomyślności lub całorocznego pecha. Najlepszym zwiastunem szczęścia jest mężczyzna. Z kolei każda kobieta zapowiada kłopoty dla całej rodziny.

Dawniej, wchodzący do domu goście, witali gospodarzy słowami "Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, żeby wam się rodziła kapusta i groch, ziemniaki i proso, żebyście nie chodzili boso". Później dodano jeszcze "ziemniaki jak pniaki, a bób jak chodaki". Wszystkie składane wówczas życzenia noworoczne były traktowane bardzo poważnie, gdyż wierzono, że mogą mieć rzeczywisty wpływ na ludzkie losy. W Nowy Rok kawalerowie robili gospodarzom różne psoty, które wymyślano na poczekaniu. Żarty i wybryki młodzieży były w tym dniu tolerowane, gdyż uważano, że swoboda i wesołość panująca w Nowym Roku sprawią, iż cały rok będzie szczęśliwy, wesoły i beztroski.

Nowy Rok był przede wszystkim dniem wróżb dotyczących pogody i urodzaju. Począwszy od 1 stycznia, w ciągu dwunastu dni obserwowano niebo, by odgadnąć pogodę na kolejne miesiące roku. Wróżby często ujmowane były w przysłowia:

„Jak Nowy Rok jasny i chłodny - cały roczek pogodny i płodny"
„Gdy w Nowy Rok w nocy jasno - będzie w gumnach ciasno"
„Gdy Nowy Rok mglisty - zjedzą kapustę glisty"

W Nowy Rok - tak jak w całym okresie świątecznym - przychodzili do domów kolędnicy. Wśród nich bywały kilkuletnie dzieci z ubogich rodzin, które gdy weszły w obejście, uderzały kijami w strzechę i wołały:

„Przyszliśmy tu po kolędzie
Bo powiadali chłopaczki,
Żeście piekli szczodraczki, bochniaczki.
Dawaliście innym, dajcie i nam bidnym.
Jak nie macie szczodrateczków, dajcie chleba glon!
Dajcie spyrki spod ogona!
Zapłaci wam sam Pan Jezus i ten święty Jon!"

W dzisiejszych czasach dzień Nowego Roku jest na ogół cichy i spokojny, a ulice niemal bezludne, gdyż wszyscy odpoczywają po nocnych zabawach. W związku z tym dzień Nowego Roku nosi żartobliwą nazwę Dnia Świętego Śpiocha.

(redakcja)