Rodzina 500 plus - co warto wiedzieć o zasadach tego programu (pytania i odpowiedzi)

Ma on ruszyć od 1 kwietnia tego roku i wszystko wskazuje na to, że rządząca ekipa zdąży z wprowadzeniem go w życie. Świadczenie po 500 zł miesięcznie na drugie i następne dziecko, a w niektórych przypadkach także na pierwsze, będzie wypłacane od drugiego kwartału. W poniedziałek, 1 lutego, premier Beata Szydło poinformowała o przyjęciu projektu ustawy wprowadzającej program. Opozycja już zapowiedziała złożenie wielu poprawek.

W materiałach jakie otrzymaliśmy od Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, czytamy, że zgodnie z projektem z pomocy skorzystają rodzice oraz opiekunowie dzieci do 18. roku życia. Każda rodzina z minimum dwojgiem dzieci będzie mogla otrzymać 500 zł na drugie i każde kolejne dziecko. W przypadku rodzin z dochodem poniżej 800 zł na osobę wsparcie otrzyma każde dziecko, także jedynak. Dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym kryterium dochodowe jest wyższe i wynosi 1200 zł netto. Dodatkowe 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze, na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Świadczenie wychowawcze 500 zł nie będzie liczone do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych, z pomocy społecznej oraz funduszu alimentacyjnego.

W przypadku rodziców rozwiedzionych pieniądze otrzyma ten rodzić, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeśli rodzice po równo dzielą się opieką nad dzieckiem, oboje mają prawo złożyć wniosek. O przyznaniu zadecyduje wtedy kolejność zgłoszenia. Co ważne, rodzic dostanie pieniądze na dzieci, które są pod jego opieką, nawet jeśli nie jest ich biologicznym rodzicem.

Dziecko do 25. roku życia, które nadal mieszka z rodzicami, będzie uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie. Dodatkowo, wliczane będą też dzieci, ktore ukończyły 25 lat, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z nią przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

Aby otrzymać świadczenie, trzeba będzie złożyć wniosek przez internet lub osobiście w gminie. Osoby najuboższe, ubiegające się o pieniądze na pierwsze dziecko, dołączą oświadczenie o dochodach. Świadczenie zostanie przekazane na konto wskazane przez rodzica. Wnioski będzie można składać od momentu startu programu. Jeśli zostanie to zrobione w ciągu pierwszych trzech miesięcy, rodzice otrzymają wyrównanie wstecz - ma to pozwolić uniknąć kolejek i zapewnić płynność wypłat. W kolejnych miesiącach świadczenie będzie wypłacane od miesiąca, w którym rodzice złożą wniosek. Do programu będzie można dołączyć w dowolnym momencie. Jego twórcy przekonują, ze rocznie najuboższe rodziny z dwojgiem dzieci otrzymają 12 tys. zł, dochody najbiedniejszych rodzin z jednym dzieckiem wzrosną o 48%, z dwojgiem - o 53%. Kryterium dochodowe będzie podlegać weryfikacji co trzy lata. Rada Ministrów będzie miała także możliwość podwyższenia wysokości świadczenia w zależności m.in. od poziomu inflacji.

Koszt programu w 2016 roku szacowany jest na około 17 mld zł oraz 23 mld zł w kolejnych latach, bez uwzględniania ewentualnych wpływów do budżetu państwa w postaci podatków pośrednich, np. VAT. Pomoc ma objąć około 2,5 - 2,7 mln rodzin. Autorzy "Rodziny 500 plus" wskazują, iż ma poprawić sytuacje materialna rodzin, co powinno pozytywnie wpłynąć na podejmowanie decyzji o posiadaniu potomstwa.

Pozostałe pytania i odpowiedzi

Na jaki czas będzie przysługiwało prawo do świadczenia?

Zostanie ustalone na roku - od 1 października do 30 września. Wnioski będzie można składać od 1 sierpnia danego roku. Pierwsze przyznane świadczenie będzie jednak ważne dłużej, aż do 30 września 2017 roku. Dzięki temu rodzice nie będą musieli składać dwóch wniosków w roku, kiedy program wejdzie w życie.

Czy konieczne będzie dołączanie zaświadczenia o dochodach z urzędu skarbowego?

Podstawowe dane o dochodach gmina będzie mogła pozyskać sama, wtedy nie trzeba będzie dołączać tych informacji.

Czy rodzinie z jednym dzieckiem, której dochód przekracza 800 zł, urodzi się się drugie dziecko i tym samym dochód na osobę spadnie poniżej 800 zł, będzie przysługiwało wsparcie na dwoje dzieci?

Tak, do ukończenia przez nie 18. roku życia.

Czy samotni rodzice również dostaną wsparcie z programu?

Świadczenie otrzyma każda rodzina, bez względu na stan cywilny rodziców. Będą to zatem zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim, jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w nieformalnych związkach. Rodziny niepełne, oprócz świadczenia wychowawczego, będą mogły też otrzymać pieniądze wypłacane z funduszu alimentacyjnego czy specjalny dodatek z ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Jak liczyć dzieci z tzw. patchworkowych związków?

Jeżeli rodzina obok dzieci z poprzednich związków będzie posiadała jeszcze wspólne dziecko, do jej składu wliczane będą wszystkie dzieci.

Czy program "Rodzina 500 plus" dotyczy także dzieci adoptowanych?

Tak, świadczenie będzie przysługiwać na takich samych zasadach, jak w przypadku dzieci biologicznych.

Co z dziećmi, które znajdują się w tzw. pieczy zastępczej?

Dla rodzin zastępczych kierowane jest odrębne wsparcie w oparciu o ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w którym obok licznych dodatków podstawowe wsparcie kształtuje się na poziomie nie niższym niż 660 zł (rodziny spokrewnione) oraz 1 000 zł (rodziny niespokrewnione). Dodatkowe 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze na podstawie powyższej ustawy.

Czy projekt zakłada kontrolę wydatkowania przyznanych pieniędzy?

Pomysłodawcy zapewniają, że nie traktują polskich rodzin jako patologicznych. Tłumaczą, iż wierzą, że ona wie najlepiej, czego dziecku potrzeba. Projekt ustawy zawiera możliwe do zastosowania w nadzwyczajnych sytuacjach mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczeń wydatkowaniu ich niezgodnie z jego przeznaczeniem. Będzie to takie samo rozwiązanie, jak obowiązujące od wielu lat w ustawie o świadczeniach rodzinnych. W przypadku sygnałów o marnotrawieniu pieniędzy, u rodziny będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, aby ustalić, jak wygląda sytuacja. Jeśli coś będzie nie tak, pracownik organu wypłacającego 500 zł, na podstawie informacji od pracownika socjalnego, będzie mógł zamienić gotówkę na pomoc rzeczową: np. jedzenie, ubrania, lekarstwa itp. W przypadku uniemożliwienia przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, można będzie spodziewać się odmowy przyznania świadczenia wychowawczego lub wstrzymanie jego wypłaty. W każdym razie nikt ma nie sprawdzać ani nadzorować każdej rodziny w zakresie tego, jak wydaje świadczenie wychowawcze.

Czy rodziny mieszkające za granicą będą mogły pobierać świadczenie?

Projekt ustawy przewiduje, że pieniądze nie będą przysługiwały, jeżeli rodzina ma prawo do świadczenia o podobnym charakterze w innym kraju. Jeśli rodzic przebywa w innym państwie UE i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie marszałków polskich województw, a ci przekazują te informacje do właściwych gmin.

(Piotr Walczak / Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej / Foto: sxc.hu)