Żydowski Białystok i jego diaspora

W najbliższą środę czeka nas premiera polskiego wydania książki „Żydowski Białystok i jego diaspora” i spotkanie z Autorką – Rebeccą Kobrin. To pierwsze polskie wydanie książki „Żydowski Białystok i jego diaspora” w przekładzie Adama Musiała, ze wstępem dr Katarzyny Sztop-Rutkowskiej.

Rebecca Kobrin w książce „Żydowski Białystok i jego diaspora” wskazuje i analizuje wpływy finansowe, literackie oraz umiejętności organizacyjne białostockich Żydów żyjących w Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Australii i Europie. Emigracja żydowska miała wpływ na rozwój Białegostoku jeszcze przez wiele dziesięcioleci, począwszy od przełomu XIX i XX wieku.

Po raz pierwszy mieliśmy okazję spotkać się z Autorką i poznać temat jej badań podczas festiwalu Inny Wymiar w 2011 roku. To właśnie wtedy Białostocki Ośrodek Kultury podjął starania o przełożenie na język polski tej niezwykle ważnej dla podniesienia stanu wiedzy o historii Białegostoku książki.

Książka ukazała się z inicjatywy Białostockiego Ośrodka Kultury, przy współpracy z Wydawnictwem Pogranicze z Sejn. Jak wiadomo, dzięki niemu idee Ośrodka "Pogranicze - Sztuk, Kultur, Narodów" mogą być rozprzestrzeniane szerzej, tworząc środowisko ludzi pogranicza.

O Autorce: Profesor Rebecca Kobrin jest specjalistką w zakresie historii żydowskiej na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. Tytuł licencjata zdobyła na Uniwersytecie Yale, po czym obroniła doktorat na Uniwersytecie Pensylwanii. Wykładała też na Uniwersytecie Yale, Uniwersytecie Rutgersa i Uniwersytecie Nowojorskim. Zajmuje się imigracją amerykańską, współczesną historią Żydów i żydowską migracją.  Jest autorką serii esejów o historycznym wpływie społeczności żydowskiej na rozwój kapitalizmu w Stanach Zjednoczonych (Chosen Capital: The Jewish Encounter with American Capitalism, 2012). W badaniach skupia się na migracji Żydów i diasporze rosyjsko-żydowskiej początku XX w. Została też finalistką nagrody Assotiation Jewish Studies za książkę Jewish Bialystok and Its Diaspora  (Indiana University Press, 2010). Mieszka w Nowym Jorku z trójką dzieci.

O książce: „Książka ta jest znakomitym przykładem historii globalnej - a centrum globu tu jest właśnie Białystok. Imigracja Żydów białostockich bynajmniej nie położyła kresu ich tożsamości, a zamiast tego rozszerzyła po świecie pewien wzór żydowskości, który trwa w najróżniejszych zakątkach świata. Bez nostalgii, ale ze współczuciem, Pani Profesor Kobrin rekonstruuje ważną i arcyciekawą część historii Białegostoku - możemy więc się cieszyć tym bardziej, że książka wychodzi nie tylko po polsku, ale w samym Białymstoku” - prof. Timothy Snyder, Yale University

„Żydowski Białystok i jego diaspora daje możliwość spojrzenia na przeszłość miasta z nieznanej dotychczas perspektywy. W świadomości mieszkańców spojrzenie to jest nieobecne, bo jak pokazują wyniki badań socjologicznych dotyczących lokalnej pamięci społecznej, Białystok jest przez nich postrzegany w sposób jednostronny. Dla większości obecnych białostoczan ich miasto zostało zbudowane przede wszystkim przez ród Branickich. Rzadziej pamięta się o rzeszach żydowskich czy niemieckich fabrykantów, drobnych rzemieślników czy w końcu robotników, którzy na przełomie XIX i XX wieku swoją codzienną pracą kładli pod to miejsce ekonomiczne podwaliny. (...) W pojawiających się w książce Rebeki Kobrin opowieściach emigrantów wyraźnie widać specyfikę Białegostoku. W Stanach Zjednoczonych czy Argentynie był on kojarzony z ludźmi pracy, rzemieślnikami i robotnikami. Hasło bialystoker wywoływało asocjacje głównie ze współpracą ponad podziałami politycznymi czy religijnymi, gęstą siatką szkół, organizacji społecznych bądź to o charakterze samopomocowym (działania skierowane na emigrantów), bądź niosącym pomoc rodzinnemu miastu. Można więc powiedzieć, że żydowscy emigranci z Białegostoku byli twórcami transnarodowego społeczeństwa obywatelskiego.

Co więcej, żydowscy emigranci z Białegostoku tworzą bardzo specyficzną diasporę – ich symbolicznym „domem” nie jest Erec Izrael czy Jerozolima, ale właśnie Białystok. Znamienny jest cytowany fragment  wypowiedzi dyrektora izraelskiej grupy teatralnej Habima: ‘Ja nie jestem po prostu z Białegostoku, ja jestem bialystoker, a to znaczy dużo więcej’. Podkreślenie lokalnego patriotyzmu, pielęgnowanie pamięci o rodzinnym mieście są bardzo ważnymi elementami opowieści o bialystokerach również z tego powodu, że wciąż można spotkać się z opinią, że Żydzi nie byli „prawdziwymi” białostoczanami – że byli przyjezdnymi, kulturowo dla tego miejsca obcymi. Takie wypowiedzi pojawiały się również w polskiej prasie międzywojennej, w której o żydowskich mieszkańcach pisano jako o „obcych”, „nie tutejszych” czy „neutralnych”. Obraz żydowskich mieszkańców w książce Rebeki Kobrin jest zupełnie inny: białostoccy Żydzi, którzy wyemigrowali z miasta, bardzo za nim tęsknili i współpracowali ze sobą dla jego dobra. Czuli się białostoczanami na tyle mocno, że inwestowali tu swoje pieniądze, co w konsekwencji okazało się jednym z ważniejszych czynników jego rozwoju w okresie międzywojennym. We współczesnym Białymstoku o tym aspekcie praktycznie się nie wspomina” - dr Katarzyna Sztop-Rutkowska, fragment Wstępu

(10 grudnia 2014, godz. 18:00, FAMA, ul. Legionowa 5, Białystok, wstęp wolny)

(BL)