Czy warto pić kawę?

Kofeina zawarta w kawie pobudza ośrodkowy układ nerwowy, przyspiesza przemianę materii, zwiększając tym samym zapotrzebowanie na tlen, zmniejsza napięcie mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Ponadto pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa sprawność myślenia, zmniejsza zmęczenie psychiczne i fizyczne oraz wykazuje działanie moczopędne. 

Po przyjęciu kofeiny przez ludzki organizm jest ona w 99% wchłaniana w układzie pokarmowym, skąd trafia do krwioobiegu. Najwyższe stężenie kofeiny we krwi obserwuje się 30-60 min. od momentu przyjęcia. Co interesujące, z łatwością przenika ona przez błony biologiczne i bariery: krew – mózg czy łożysko. W wyniku jej przekształcenia powstają trzy metabolity: paraksantyna, teofilina i teobromina. Paraksantyna zwiększa rozkład zmagazynowanych tłuszczów, prowadzi do podniesienia poziomu glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Teobromina rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa objętość moczu.

Kofeina wpływa na wiele aspektów funkcjonowania układu nerwowego, a tym samym psychiki –stymuluje aktywność ruchową, zwiększoną motywację i popęd ruchowy. Równocześnie zmniejsza uczucie zmęczenia i znużenia. Nawet w niewielkich dawkach może podnosić czujność, co szczególnie wyraźnie widać przy wykonywaniu monotonnych zadań. Poprawia czas reakcji na bodziec, prawdopodobnie skracając czas analizy informacji związanych z reakcją. Kofeina ma niewielkie zdolności do wywoływania uzależnienia (w porównaniu z innymi substancjami neuroaktywnymi), dlatego nie jest uznawana za substancję silnie uzależniającą, choć jest to kwestia dyskusyjna.

Przyjmowanie większych dawek nie powoduje przyjemniejszych doznań, a wręcz przeciwnie, zwiększa subiektywne odczucia negatywne, m.in. lęk, niepokój, zdenerwowanie i ogólne pogorszenie nastroju. Pojawianie się tolerancji organizmu na kofeinę następuje bardzo szybko (szczególnie przy podaży wysokich dawek). Zaprzestanie pobierania kofeiny, po wcześniejszym intensywnym poborze, wywołuje objawy abstynencyjne, takie jak: bóle głowy, drażliwość, ospałość, zmęczenie, spadek koncentracji. Efekty mogą utrzymywać się do około pięciu dni.

Kofeina powoduje zwiększenie stężenia insuliny, zmniejszenie wrażliwości tkanek na działanie tego hormonu oraz upośledzenie tolerancji glukozy. Warto podkreślić, że kofeina w połączeniu z cukrem (np. kawa ze słodką przekąską) bardzo podnosi poziom cukru we krwi. Istnieją jednak inne doniesienia epidemiologiczne wskazujące, że picie kawy może zmniejszać ryzyko rozwoju cukrzycy typu II.

Z jednej strony kawa jest bogatym źródłem antyoksydantów, chroniących m.in. układ krążenia, z drugiej jednak podnosi poziom homocysteiny odpowiedzialnej za rozwój choroby niedokrwiennej serca i łączonej ze zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera.
Kawa w umiarkowanych ilościach może korzystnie wpływać na nasze zdrowie. Należy jednak pamiętać, aby nie pić jej w nadmiarze, zwłaszcza, jeśli jesteśmy nadwrażliwi na kofeinę lub inne składniki kawy oraz by nie łączyć jej ze słodkimi przekąskami.
(mgr dietetyki Angelika Mantur)