Kto i kiedy może starać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy?

Osoba, która nie może pracować zarobkowo z powodu złego stanu zdrowia, ma prawo ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Podstawą do wydania decyzji w sprawie renty jest prawomocne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub orzeczenie komisji lekarskiej. Nie wszyscy jednak wiedzą, jakie wymogi należy spełnić, by uzyskać prawo do tego świadczenia.

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż pięć lat. Można ją orzec również na dłuższy czas, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Niezdolność do pracy orzeka się do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli:

nadal stwierdza się niezdolność do pracy,
osoba badana miała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnich pięć lat poprzedzających dzień badania lekarskiego,
osobie badanej brakuje mniej niż pięć lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy może uzyskać osoba, która spełniła łącznie następujące warunki:

• jest niezdolna do pracy;
• ma wymagany - odpowiedni do wieku - staż ubezpieczenia (okres składkowy i nieskładkowy): rok - jeżeli stała się niezdolna do pracy, zanim ukończyła 20 lat, dwa lata - jeżeli stała się niezdolna do pracy między 20. a 22. rokiem życia, trzy lata - jeżeli stała się niezdolna do pracy między 22. a 25. rokiem życia, cztery lata - jeżeli stała się niezdolna do pracy między 25. a 30. rokiem życia, pięć lat - jeżeli stała się niezdolna do pracy po ukończeniu 30 lat, przy czym okres ten musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem, w którym zgłoszony został wniosek o rentę lub przed dniem, w którym powstała niezdolność do pracy;
• niezdolność do pracy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych wskazanych w ustawie emerytalnej (m.in. ubezpieczenia, pobierania zasiłku macierzyńskiego, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków chorobowego czy opiekuńczego) albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów - ten wymóg nie obowiązuje, jeśli spełnione zostaną łącznie dwa warunki: pierwszy z nich to została orzeczona całkowita niezdolność do pracy, a drugi - osoba ubiegająca się o świadczenia ma co najmniej 20-letni staż ubezpieczeniowy w przypadku kobiety, lub 25-letni staż ubezpieczeniowy w przypadku  mężczyzny.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego stażu (od roku do pięciu lat), warunek posiadania wymaganego okresu ubezpieczenia uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu sześciu miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy posiadał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi sześć miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Jeśli niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat, nie zawsze trzeba mieć pięć lat pracy w 10 latach przed zgłoszeniem wniosku lub powstaniem niezdolności do pracy. Wystarczy mieć orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy oraz udowodnić 25 lat składkowych, gdy o rentę ubiega się kobieta, a 30 lat składkowych, gdy świadczenie dotyczy mężczyzny.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej wydaje decyzje w sprawie przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. W zależności od orzeczenia renta może być stała, gdy lekarz orzecznik stwierdził trwałą niezdolność do pracy lub okresowa, gdy niezdolność do pracy ma charakter czasowy.

(PW)