Mama, tata i zasiłki na dzieci. Nastąpiły korzystne zmiany w przepisach

26 kwietnia zmieniły się przepisy dotyczące zasiłków. To m.in. wyższy zasiłek macierzyński, dodatkowe dziewięć tygodni urlopu rodzicielskiego, urlop opiekuńczy czy krótszy czas na skorzystanie z urlopu ojcowskiego. Nowelizacja przepisów w Kodeksie pracy i w ustawie zasiłkowej wynika z wdrożenia dyrektywy unijnej "work life balance".

Jedna ze zmian dotyczy zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Okres urlopu się wydłużył o dziewięć tygodni: z 32 do 41 - w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka i z 34 do 43 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka. W szczególnych warunkach zasiłek może być wypłacany przez 38 tygodni, np. gdy rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko mające do lat siedmiu lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny.

Co ważne, dodatkowe dziewięć tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje tylko jednemu z rodziców.

Jeżeli ubezpieczona mama wykorzystała urlop rodzicielski w maksymalnym wymiarze, np. 32 lub 34 tygodni, to pozostałe dziewięć tygodni może wykorzystać już tylko drugi rodzic.

Do dłuższego urlopu rodzicielskiego niż 41, 43 i 38 tygodni mają rodzice, mają lub przyjmą na wychowanie dziecko mające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, powstałe w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Jeśli dziecko ma specjalne zaświadczenie "Za życiem", rodzice mogą skorzystać odpowiednio z 65, 67 i 62 tygodni.

Już nie 80, a 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku wynosi zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (z wyjątkiem części przysługującej drugiemu z rodziców).

Ubezpieczona mama może otrzymywać zasiłek macierzyński w takiej samej wysokości przez cały okres jego pobierania, czyli 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku, o ile złoży tzw. długi wniosek o zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie. Długi wniosek 
o zasiłek macierzyński nie może dotyczyć dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tę część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Jeśli mama nie złoży wniosku, o długi zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, to zasiłek będzie wynosił 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego.

W przypadku, gdy w pierwszym roku życia dziecka nie zostanie wykorzystany co najmniej jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (na podstawie długiego wniosku), jest możliwość złożenia wniosku o jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński będzie przysługiwać w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Rodzic, który na dzień 26 kwietnia 2023 r. pobierał zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku na nowych zasadach pod warunkiem, że do 17 maja złoży wniosek o ustalenie nowej wysokości zasiłku. Jeśli tego nie zrobi, będzie otrzymywać zasiłek w dotychczasowej wysokości.

Ubezpieczony tata ma prawo do urlopu ojcowskiego przez dwa tygodnie. Może on być wykorzystany do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia tylko wtedy, gdy na dzień 26 kwietnia ojciec miał prawo do urlopu ojcowskiego. Jeśli prawo do urlopu ojcowskiego nabędzie od 26 kwietnia, to skraca się okres, w którym może go wykorzystać. Przysługujące dwa tygodnie będzie mógł wykorzystać do dnia, w którym dziecko skończy 12 miesięcy życia albo dnia, w którym minie 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka, jednak nie dłużej niż do dnia, 
w którym dziecko skończy 14 lat.

Od 26 kwietnia 2023 r. osobom, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, przysługuje w ciągu roku kalendarzowego pięć dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego. Urlop ten można wykorzystać, aby zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Co ważne, za okresy niezdolności do pracy - przypadającej w czasie urlopu opiekuńczego - zasiłek chorobowy nie przysługuje. Ta sama zasada dotyczy świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego.

(Oprac. P. Walczak)