Rośnie liczba umów o dzieło. W jakich branżach i kto najczęściej pracuje w ten sposób?

W pierwszym półroczu 2023 roku ponad 51 tysięcy podmiotów zgłosiło do ZUS umowy o dzieło. Przekazano 610,4 tys. formularzy RUD, na których zgłoszono 850,7 tys. umów o dzieło. Co czwarty wykonawca to osoba w wieku 30 - 39 lat. Prawie 53 proc. wykonawców to mężczyźni. Umowy o dzieło zawierano najczęściej na jeden oraz osiem dni.

Już od ponad dwóch lat płatnik składek lub osoba fizyczna o zawarciu umowy o dzieło musi poinformować ZUS. Nie każdą jednak umowę trzeba zgłaszać. Do ZUS nie należy przekazywać zgłoszeń umów o dzieło zawartych z własnym pracownikiem, wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy, ale zawartych z innym podmiotem, a także zawartych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na wykonywanie przez nie usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności.

Zobowiązani przekazują informację na formularzu RUD. Wpisują do niego swoje dane oraz wykonawcy umowy o dzieło, a także datę rozpoczęcia i zakończenia wykonywania tej umowy oraz jej przedmiot. Formularz można wypełnić i złożyć w formie elektronicznej za pomocą Platformy Usług Elektronicznych ZUS lub w formie papierowej. ZUS zapisuje formularze RUD w rejestrze.

Rejestr umów o dzieło pozwala oszacować ich liczbę w Polsce, pokazać, w których branżach te umowy najczęściej występują. Umożliwia prowadzenie wielu analiz, począwszy od oceny dynamiki dokonywanych zgłoszeń w ciągu roku, rodzaju podmiotów dokonujących zgłoszeń, przedmiotu ich działalności czy też wielkości. Rejestr uwzględnia cechy takie, jak wiek wykonawców czy okres zawieranych umów. Zgromadzone w nim informacje mogą być pomocne w budowaniu polityki gospodarczej zwłaszcza tej związanej z rynkiem pracy.

Jak wynika z zebranych przez ZUS danych, największa liczba zgłoszeń dokonywana jest za pośrednictwem kanału PUE, co świadczy o znacznym stopniu elektronizacji kontaktów płatników składek z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Umowy zgłaszane są do ZUS przede wszystkim przez płatników składek. Najczęściej są to podmioty prowadzące działalność naukową i techniczną oraz w zakresie informacji i komunikacji, zgłaszające do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż dziewięciu ubezpieczonych, a ich siedziba mieści się w województwie mazowieckim. Umowy o dzieło w większości przypadków zawierane są na okresy nie dłuższe niż dziewięć dni.

Liczba podmiotów, które złożyły formularz RUD od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r., wyniosła 51,3 tys. Największą grupę stanowili płatnicy składek zarejestrowani w ZUS - 98 proc. wszystkich podmiotów. Osób fizycznych, które zgłosiły do ZUS umowę o dzieło, a nie są płatnikami składek, było 630. Jest to 1,23 proc. ogółu zgłaszających.

Najwięcej płatników składek, którzy zgłaszali umowę o dzieło, miało nie więcej niż dziewięciu ubezpieczonych. Takich płatników było 26 884. Stanowi to 57,37 proc. ogółu płatników składek zgłaszających umowy o dzieło w analizowanym okresie. Najmniejsza grupa płatników składek zgłaszających umowy o dzieło miała więcej niż 250 ubezpieczonych. Takich płatników było 1 817. Stanowi to 3,88 proc. ogółu.

Od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. przekazano łącznie 610,4 tys. formularzy RUD, co daje średnio na miesiąc 101,7 tys. zgłoszeń. Złożone formularze RUD w badanym okresie zawierały natomiast informacje o ponad 850,7 tys. umów. W ujęciu miesięcznym można stwierdzić, że przeciętnie liczba zgłaszanych umów o dzieło wyniosła 141,8 tys. Analiza zgłoszeń wykazuje również, że formularze RUD przekazywały także podmioty, które nie miały takiego obowiązku m.in. wspólnoty mieszkaniowe, fundacje czy stowarzyszenia.

W pierwszym półroczu 2023 r. można zauważyć wyraźny wzrost zgłoszonych umów o dzieło w stosunku do lat 2021 - 2022. Wzrost liczby formularzy ZUS RUD w 2023 r. w stosunku do pierwszego półrocza 2022 r. wyniósł 56 tys., a w stosunku do 2021 r. - 152 tys. Natomiast liczba umów o dzieło, która została zgłoszona po dwóch kwartałach 2023 r. jest wyższa o 11,2 tys. niż w 2022 r. i 143,6 tys. niż 2021 r.

Najwięcej płatników składek, którzy zgłaszali umowy o dzieło, było z sekcji M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna. Było ich 10 961 (21,79 proc. ogółu). Wykonawców zgłoszonych w tej branży było 50 335. W województwie podlaskim dominujące sekcje PKD płatnika składek to:

• M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna - 16,15 proc.
• C - przetwórstwo przemysłowe - 10,54 proc.
• R - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją - 9,75 proc.
• S - pozostała działalność usługowa - 8,87 proc.
• G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle - 8,08 proc.

Najwięcej podmiotów, które w pierwszym półroczu 2023 roku zgłosiły do ZUS umowy o dzieło, miało siedzibę w województwie mazowieckim (26,18 proc.), natomiast najmniej w województwie opolskim (1,62 proc.). Województwo podlaskie z wynikiem 2,25  proc. znalazło się na dwunastej pozycji.

Wyraźne różnice pomiędzy województwami widać w liczbie zgłoszonych umów o dzieło w przeliczeniu na 10 tys. płatników składek. Najwięcej umów o dzieło na 10 tys. płatników składek zgłoszono w województwie śląskim - 8 150 oraz w województwie mazowieckim - 7 927. Najmniej umów o dzieło zgłoszono w województwie warmińsko-mazurskim - 855 na 10 tys. płatników składek. W województwie podlaskim było to 1 232 umowy.

Analizę zgłoszeń umów o dzieło w podziale na oddziały ZUS przeprowadzono na podstawie danych płatników składek, którzy zgłosili takie umowy. Najwięcej ich było z obszaru, który obsługuje I Oddział ZUS w Warszawie (10,82 proc.), a najmniej z terenu Oddziału ZUS w Pile (0,57 proc.). W oddziale ZUS w Białymstoku było to 2,25 proc.

Najwięcej formularzy RUD na 10 tys. płatników składek złożono w województwie dolnośląskim - 6 137 formularzy oraz w województwie mazowieckim - 5 977. Najmniej formularzy RUD złożono w województwie warmińsko-mazurskim - 778 na 10 tys. płatników składek. W województwie podlaskim na 10 tys. płatników składek złożono 1 155 formularzy RUD.

Najczęściej osoby wykonujące umowę o dzieło zamieszkują w województwie mazowieckim. Mieszkało tam 27,21 proc. zgłoszonych wykonawców. W województwie podlaskim mieszkało 2,3 proc. wykonawców. Poszczególne województwa różnią się również liczbą wykonawców umów o dzieło w przeliczeniu na 10 tys. ubezpieczonych. Najwięcej wykonawców zgłoszono w województwie mazowieckim, było ich 240 na 10 tys. ubezpieczonych. Najmniej wykonawców zgłoszono w województwie lubuskim. Było ich tam 74 na 10 tys. ubezpieczonych. W województwie podlaskim było ich 117 na 10 tys. ubezpieczonych.

Największą grupę wykonawców stanowią osoby w wieku 30 - 39 lat. Jednocześnie umowy o dzieło zawierane są częściej z mężczyznami. W przypadku cudzoziemców, wykazanych w formularzach RUD, największą grupę stanowią obywatele Ukrainy - 43,64 proc. Dalej znaleźli się obywatele Białorusi - 21,96 proc., Niemiec - 3,08 proc., Rosji - 2,84 proc., Wielkiej Brytanii - 2,33 proc., USA - 1,99 proc., Francji - 1,89 proc., Włoch - 1,82 proc. czy Hiszpanii - 1,49 proc. Liczba cudzoziemców wykazanych w formularzach RUD w pierwszym półroczu 2023 r. wyniosła prawie 13 tys., co stanowiło 5,73 proc. wszystkich wykonujących umowy o dzieło.

(PW)