Świadczenia kompensacyjne dla nauczycieli: warunki, zasady, przepisy

Nauczyciele nie muszą czekać na ukończenie powszechnego wieku emerytalnego. Mogą wcześniej zakończyć aktywność zawodową i skorzystać np. ze świadczenia kompensacyjnego. Muszą jednak w wyznaczonym czasie osiągnąć określony wiek, udowodnić wymagany ogólny staż pracy, jak i ten w zawodzie nauczyciela oraz rozwiązać stosunek pracy.

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przysługuje  nauczycielom, wychowawcom czy innym pracownikom pedagogicznym po spełnieniu ściśle określonych warunków. Jednym z nich jest osiągnięcie odpowiedniego wieku uprawniającego do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, który jest inny dla kobiet i dla mężczyzn w zależności od roku, w którym go ukończą. W latach 2023 - 2024 wiek ten wynosi 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn. W latach 2025 - 2026 kobieta powinna ukończyć 56, a mężczyzna 61 lat. W latach 2027 - 2028 wiek dla kobiety wynosi 57 lat, a dla mężczyzny 62 lata. W latach 2029 - 2030 kobieta powinna ukończyć 58 lat, a mężczyzna 63 lata. W latach 2031 - 2032 wiek ten wyniesie 59 lat w przypadku kobiet i 64 lata w przypadku mężczyzn.

Kolejny warunek to udokumentowanie wymaganego do przyznania świadczenia stażu pracy. Należy udowodnić co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 20 lat zatrudnienia w zawodzie nauczyciela, wychowawcy czy innego pracownika pedagogicznego w wymiarze przynajmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w placówkach wymienionych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Zalicza się do nich publiczne i niepubliczne przedszkola, publiczne i niepubliczne szkoły z wyjątkiem niepublicznych szkół nieposiadających uprawnień szkoły publicznej, a także publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego. To mogą być też młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze albo specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagającej stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania. Do tych placówek zalicza się także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno - wychowawczych czy placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Natomiast od 1 września 2024 r. z prawa do  nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego mogą skorzystać również nauczyciele, wychowawcy, inni pracownicy  pedagogiczni zatrudnieni w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno - pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych udzielających dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno - pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu.

Ostatni, niezbędny warunek, to rozwiązanie stosunku pracy na swój wniosek. Nawet jeśli praca została zakończona za porozumieniem stron, ważne jest, by wniosek o rozwiązanie stosunku pracy został złożony. Jeśli umowa o pracę wygaśnie z powodu upływu okresu, na jaki została zawarta, to spełniony jest warunek rozwiązania stosunku pracy na własny wniosek.

Gdy zatrudnienie odbywa się w kilku miejscach, muszą zostać rozwiązane wszystkie umowy o pracę, bez względu na ich charakter i wymiar czasu, w jakim są wykonywane. Istotne jest również, by po rozwiązaniu stosunku pracy w charakterze nauczyciela, a przed przejściem na świadczenie kompensacyjne nie wykonywać żadnej innej pracy ani nie prowadzić działalności gospodarczej.

Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ustalana jest indywidualnie i nie może być niższa niż najniższa emerytura, która obecnie wynosi 1 780,96 zł brutto. Świadczenie to przysługuje do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego lub uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

Zawieszenie prawa do świadczenia kompensacyjnego nastąpi, gdy świadczeniobiorca podejmie pracę w placówkach oświatowych wymienionych w art. 1 Karty Nauczyciela. Są to między innymi publiczne przedszkola, szkoły oraz placówki doskonalenia nauczycieli, zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, młodzieżowe ośrodki socjoterapii. W przypadku podjęcia jakiejkolwiek pracy w tych jednostkach, ZUS zawiesi prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego - bez względu na wysokość uzyskiwanych przychodów.

Wyjątkiem od zasady zawieszania wypłaty bez względu na osiągany przychód są sytuacje, gdy uprawniony podejmie pracę w charakterze nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę tego języka bądź w charakterze nauczyciela innych przedmiotów, jeżeli w dniu nawiązania umowy o pracę do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, legalnie przebywający na terenie RP.

Jeżeli natomiast przychód został uzyskany z innej pracy lub z działalności, prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu w zależności od wysokości uzyskanego przychodu. Obowiązują tu takie same zasady co przy emeryturach i rentach. Aby ZUS nie zmniejszył świadczenia, zarobki nie powinny przekroczyć 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kraju, czyli od czerwca do sierpnia 5 703,20 zł brutto miesięcznie. Natomiast, żeby urzędnicy nie wstrzymali wypłaty świadczenia, dodatkowy miesięczny przychód nie powinien być wyższy niż 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli 10 591,60 zł brutto.

(PW)