W Polsce szybciej urbanizują się nowe tereny niż przybywa ludności

Średnio każdego dnia w Europie zabudowywany jest obszar wielkości ponad 250 boisk piłkarskich. A w Polsce wzrost obszarów zurbanizowanych przewyższa przyrost liczby ludności – informuje Uniwersytet Warszawski, podsumowując międzynarodowe badanie.

W ramach międzynarodowego badania ESPON-SUPER naukowcy z kilku europejskich krajów przeanalizowali procesy urbanizacyjne w Europie z perspektywy celów zrównoważonego rozwoju. W badaniach brali udział naukowcy z Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG Uniwersytetu Warszawskiego.

Jak podsumowuje UW w komunikacie na swojej stronie (https://www.uw.edu.pl/europejska-przestrzen-badanie-espon-super/), badania te pokazały m.in., że między 2000 a 2018 rokiem aż 1,25 miliona hektarów terenów naturalnych, zielonych i rolniczych zostało przekształconych w obszary zabudowane.

Według analiz Polska jest krajem o jednym z największych w Europie nasileniu procesów urbanizacyjnych, obejmujących zarówno rozwój zabudowy mieszkaniowej czy przemysłowej, jak i infrastruktury drogowej. W niektórych obszarach, zwłaszcza wokół największych polskich miast, proces ten osiągał tempo ponad 2 hektarów dziennie (mniej więcej tyle, co 3 boiska piłkarskie).

Jednocześnie w naszym kraju wyjątkowo niski, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, był udział zielonych terenów miejskich w ogólnej powierzchni nowych obszarów zurbanizowanych. Dla Polski charakterystyczne jest też to, że przyrost terenów zabudowanych nastąpił po wstąpieniu do Unii Europejskiej, a procesu tego nie zahamował kryzys z 2008 roku.

Tym, co wyróżnia Polskę na tle niemal wszystkich innych krajów europejskich jest także wzrost obszarów zurbanizowanych przewyższający przyrost liczby ludności. W województwach mazowieckim, pomorskim, wielkopolskim czy małopolskim procesy te występują w warunkach przyrostu liczby ludności, podczas gdy na większości pozostałych obszarów naszego kraju przyrost terenów zurbanizowanych odbywa się pomimo malejącej populacji.

- Należy pamiętać, że przestrzeń jest zasobem ograniczonym, którego zagospodarowanie jest co do zasady długotrwałe. Domy, fabryki czy drogi, które dziś powstają zostaną z nami na dekady i pokolenia. Niezwykle istotne jest zatem myślenie o rozwoju obszarów zabudowanych z uwzględnieniem prognoz demograficznych. W przypadku terenów o kurczącej się populacji wskazane byłoby nie tylko zahamowanie tempa przyrostu nowych obszarów zurbanizowanych, ale wręcz renaturalizacja niektórych już zagospodarowanych terenów – komentuje cytowana na stronie UW uczestniczka badań dr Dorota Celińska-Janowicz z EUROREG UW.

Oprócz części analityczno-diagnostycznej zespół badawczy przeanalizował również skuteczność interwencji publicznych w zakresie zmian użytkowania ziemi z perspektywy realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

Choć z pozoru najbardziej oczywistym rozwiązaniem jest ograniczanie procesów urbanizacji i zagospodarowywania terenów rolniczych i zielonych, to jednak analiza porównawcza przeprowadzona w skali całej Europy wykazała, że takie polityki mogą skutkować niekorzystnymi zjawiskami w sferze społecznej czy gospodarczej. Mogą to być np. ograniczenie dostępności mieszkań dla grup mniej zamożnych czy zmniejszenie dochodów ze sprzedaży ziemi wśród rolników.

- Racjonalne gospodarowanie przestrzenią jest trudnym, ale koniecznym zadaniem. Aby pogodzić interesy społeczne, gospodarcze i środowiskowe w kolejnych latach należy zwiększyć wykorzystanie terenów poprzemysłowych, dbać o zwartość zabudowy, a także unikać nowych inwestycji na terenach oddalonych od istniejącej infrastruktury liniowej – mówi kolejny uczestnik badań, dr Adam Płoszaj.

Spośród naukowców UW w badaniach oprócz dr Celińskiej-Janowicz i dr. Płoszaja, udział wzięli również dr Katarzyna Wojnar oraz Magda Grabowska.

Projekt Sustainable Urbanization and land-use Practices in European Regions (SUPER https://www.espon.eu/super) został zrealizowany w ramach programu ESPON – finansowanego przez Komisję Europejską programu badań przestrzeni europejskiej. Celem ESPON jest diagnozowanie dynamiki procesów społeczno-gospodarczych europejskich regionów oraz formułowanie rekomendacji wspierających projektowanie polityk publicznych opartych na dowodach.

(Źródło: PAP – Nauka w Polsce/ Foto: ASM)