Ikona św. Jana Chrzciciela to zabytek tego miesiąca

W zeszłym roku Muzeum Podlaskie w Białymstoku rozpoczęło cykl pod hasłem "Zabytek miesiąca". Przez okres miesiąca w holu białostockiego Ratusza (Rynek Kościuszki 10) prezentowany jest wyjątkowy eksponat, którego na co dzień nie można oglądać na wystawach. Dzięki akcji można go zobaczyć i poznać historię, którą opowiada. W listopadzie zabytkiem miesiąca jest ikona św. Jana Chrzciciela Anioła Pustyni z XIX w. - 1845 r. (Grecja, drewno, tempera).

Anioł, w znaczeniu teologicznym, to osobowa, lecz niematerialna istota rozumna, wolna, stworzona przez Boga. W sensie etymologicznym to posłaniec Najwyższego, który przemawia i działa w Jego imieniu. Takim "aniołem na ziemi" był święty Jan Chrzciciel - posłaniec głoszący przyjście Boga Wcielonego. Bóg powołał go na proroka, wyznaczając mu rolę "głosu". Głównym zadaniem Jana było wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej działalności Jezusa.

Ikonografia Jana Chrzciciela z wielkimi anielskimi skrzydłami ukształtowała się w epoce postbizantyńskiej na przełomie XIII i XIV w. na chrześcijańskim Wschodzie. Grecki temat uskrzydlonego poprzednika przez Bałkany dotarł do Rosji. Wyróżnikiem przedstawienia Angelos - Prodromos (Anioł - Poprzednik) są oczywiście wielkie anielskie skrzydła u ramion świętego, wyrażające bożą moc. W wizerunku Anioła Pustyni ukazują właściwą wymowę tego przedstawienia - są wyrazem roli świętego jako zwiastuna.

Na prezentowanym zabytku Jan Chrzciciel jest ukazany frontalnie, na złotym tle, w ujęciu do kolan, z szarymi, masywnymi skrzydłami u ramion, odziany w czerwonobrązową melotę i jasnozielony płaszcz. Prawą dłoń wznosi w geście błogosławieństwa, lewą podtrzymuje rozwinięty ku górze zwój z greckim tekstem. Głowę świętego otacza nimb zarysowany podwójną czarną linią, wokół którego znajduje się, wykonana w tej samej kolorystyce, grecka inskrypcja dookreślająca wizerunek: άγιοςΪώοΠρόδρομος - święty Jan Poprzednik.

Z tyłu przedstawienia znajduje się wykonany czarnym tuszem grecki napis odnoszący się do czasu (1845 r.) i miejsca powstania obiektu.

Zabytek pochodzi ze zbiorów Muzeum Ikon w Supraślu (depozyt z kolekcji prywatnej z Warszawy). Dopełnianiem ekspozycji zabytku jest elegancka karta okolicznościowa z opisem, którą można nabyć w kasie muzeum.

(PW)