Chanajki – kryminalna dzielnica Białegostoku

Tam, gdzie przebiegała granica między biednymi Chanajkami, a bogatym śródmieściem, przebiegała także granica dwóch różnych światów. Młynowa, Krakowska, Odeska, Cygańska, Ołowiana, Jasna, Czarna, Angielska, Żółta, Kijowska, Mławska, Sosnowa, Cicha, Orlańska – te ulice leżały w najbiedniejszej dzielnicy Białegostoku.

75% mieszkańców Białegostoku stanowili Żydzi, tak i Chanajki zamieszkiwała głównie żydowska biedota. Bezrobotni, robotnicy, drobni rzemieślnicy, uliczni handlarze, biedni artyści i oczywiści ci, którym nie szło w życiu. Ulice straszyły swym wyglądem. Smród rynsztoka, ciasne, brudne uliczki, a przy nich odrapane, sypiące się, nieraz popadające w ruinę kamienice. Małe sklepiki z różnymi bibelotami. I fabryka czekolady.

Po ulicach biegały umorusane dzieci, panował niesłychany gwar ulicznych sprzedawców próbujących wcisnąć jakiś szmelc, a nieopisany hałas zwiększali uliczni grajkowie na każdym rogu.

Sporą część mieszkańców stanowili dobrzy ludzie, których bieda zmusiła do życia w Chanajkach. A świat przestępczy utrudniał te życie jeszcze bardziej.

Złodzieje, fałszerze pieniędzy, oszuści, młodociani kieszonkowcy, włamywacze, hazardziści, prostytutki i zwykli naciągacze... A tym wszystkim rządził król Chanajek: Jankiel "Janeczkie" Rozengarten. To on był tam prawdziwą władzą. Policja bardzo często bała się tam wchodzić, a jeśli już, to w większej liczbie. Pojedynczy policjant mógłby bardzo szybko zginąć. Chanajki były kawałkiem westernowego "dzikiego zachodu" w sercu Białegostoku. Sprawiedliwości dochodzono za pomocą noży i pistoletów. Bez przerwy zdążały się napady na banki, poczty, sklepy, rabunki na ulicy, a w karczmach pijańskie kłótnie zamieniały się w zabójstwa. A ci, którzy potrzebowali policji musieli dochodzić sprawiedliwości po swojemu.

Większość białostockich burdeli znajdowała się właśnie tam. A zdarzało się, że stały nawet obok siebie jak na przykład burdel Szmula "Kokoszkie" Gorfinkela przy orlańskiej 4 i drugi należący do "Janeczkie" przy orlańskiej 6. Najpopularniejszy z takich przybytków znajdował się na rogu Lipowej i Krakowskiej.

Z Chanajek ciężko było się wyrwać, tym bardziej jeśli ktoś nie znał innego życia i pochodził z kryminalnej rodziny. Tak jak w innych zawodach w tamten czas, tak samo i w Chanajkach uczono przestępczego fachu młodszego pokolenia i przekazywano wiedzę dalej. Złodziej uczył złodziejskiego zawodu syna, prostytutka uczyła swoją córkę. Małżeństwo Robotnik prowadziło burdel razem z teściową. Antoni Ejsmont kradł, a jego siostrzenica opylała fanty. Abram Duczyński okradał ludzi wraz z żoną. Szmul Chazan prowadził burdel wraz z synami. Nie wspominając już o synu króla Chanajek, który trafił do więzienia za strzelanie do ciotki.

Podczas drugiej wojny światowej, Chanajki przestały istnieć za sprawą Niemców. Aczkolwiek ulice Chanajek dalej straszą swoim wyglądem...

(Edward Horsztyński)