Takie jest prawo: Kara za nieterminowe wydanie pozwolenia na budowę

Nasz portal wprowadził nowy cykl. Czytelnikom postanowiliśmy zaprezentować różne porady prawne, które mogą przydać się każdemu – jeśli nie w chwili obecnej, to być może w przyszłości. Dziś prawnik wyjaśni zawiłe przepisy związane z nakładaniem kar za nieterminowe wydanie pozwolenia na budowę. Jednak z uwagi na to, że temat jest bardzo złożony – zostanie przybliżony rys ogólny problemu.

Podstawowym problemem dotyczącym funkcjonowania administracji publicznej jest szybkość postępowania jej organów. Natomiast szybkość postępowania ma istotne znaczenie nie tylko dla realizacji zadań państwa, ale przede wszystkim dla podmiotu występującego z określonym żądaniem – najczęściej załatwieniem sprawy poprzez wydanie określonego aktu prawnego. Z tych właśnie względów ustawodawca poszukuje skutecznych metod dyscyplinowania organów administracyjnych. Jedną z nich jest możliwość wymierzenia administracyjnej kary grzywny za zwłokę w przypadku nieterminowego wydania pozwolenia na budowę.

Zgodnie z art. 12 § 1 kpa organ administracji publicznej powinien działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Zaś sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie. Wykonując dyspozycję określoną w art. 12 kpa organ administracji publicznej, nie może uczynić tego kosztem praw strony – a w szczególności wynikających z zasad pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa – prawa do pełnej informacji oraz prawa do czynnego udziału w postępowaniu.

Według innych przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 lutego 2009 roku stwierdził, iż aby mówić o „zwłoce” musi nastąpić przekroczenie ustawowego terminu dla załatwienia sprawy z przyczyny leżącej po stronie organu, który nie dochował ciążących na nim obowiązków, nie działał należycie, nie był wystarczająco szybki w swoich działaniach, a nadto nie postępował zgodnie z przepisami prawa.

W myśl art. 35 § 3 kpa załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Są to terminy maksymalne, które kończą swój bieg z chwilą wydania w danej instancji decyzji administracyjnej. W przypadku uchybienia terminowi, organ ma obowiązek zawiadomić o tym fakcie strony postępowania, podać przyczynę niezałatwienia sprawy w terminie oraz wyznaczyć nowy termin jej załatwienia.

Obowiązek ten ciąży na organie bez względu na charakter przyczyny, która spowodowała niezałatwienie sprawy w terminie. Termin załatwienia sprawy ma dla organu administracji publicznej charakter instrukcyjny. Oznacza to, że jego upływ nie pozbawia organu kompetencji do rozstrzygnięcia  sprawy i wydania w niej określonego aktu prawnego lub dopełnienia innych czynności. Jeżeli organ nie załatwi sprawy w terminie ustawowym lub wskazanym stronie, przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia.

Pracownik, który dopuścił się zwłoki lub nie dopełnił obowiązków, podlega odpowiedzialności porządkowej, dyscyplinarnej lub innej odpowiedzialności przewidzianej przepisami prawa. Uzupełnieniem powyższych regulacji kodeksowych jest prawo zaskarżenia bezczynności organów administracji publicznej do wojewódzkich sądów administracyjnych.

Ustawodawca oprócz instytucji zawartych w przepisach prawa procesowego, także w przepisach prawa materialnego umieścił dodatkowe instrumenty służące realizacji zasady szybkości i prostoty postępowania. Jednym z nich jest art. 35 ust. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Został on dodany do Prawa budowlanego. Zgodnie z jego treścią w przypadku, gdy właściwy organ nie wyda decyzji w sprawie pozwolenia na budowę w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wydanie takiej decyzji, organ wyższego stopnia wymierza temu organowi karę w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki. Kara ta stanowi należność budżetową w rozumieniu przepisów o budżetach i izbach skarbowych.

Podstawowym celem tej regulacji miało być wyeliminowanie występujących przypadków nieuzasadnionego wydłużania postępowania w sprawie wydawania pozwolenia na budowę. Przepis ten nasuwał jednak szereg wątpliwości interpretacyjnych. Nie określał w jakiej formie prawnej wymierzana jest kara za zwłokę w wydaniu decyzji, nie przewidywał żadnych środków zaskarżenia oraz nie zawierał uregulowań, które pozwalałyby na jednoznaczną ocenę charakteru aktu wojewody wymierzającego karę (jako aktu rozstrzygającego zagadnienie objęte postępowaniem w sprawie pozwolenia na budowę, względnie jako aktu wydanego w odrębnej sprawie).

W związku z powyższym nadano art. 35 ust. 6 nowe brzmienie. Zgodnie z tym przepisem, a konkretnie jego ust. 1, w przypadku gdy właściwy organ nie wyda decyzji w sprawie pozwolenia na budowę w terminie 65 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie takiej decyzji, organ wyższego stopnia w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie, wymierza temu organowi karę w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki. Wpływy z kar stanowią dochód budżetu państwa. Dodano również ust. 7 według którego karę uiszcza się w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia o jej nałożeniu. W przypadku jej nieuiszczenia, podlega ona ściągnięcia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Należy też pamiętać, że zgodnie z nowelizacją Prawa budowlanego, do terminu, o którym mowa w ust. 6 powyższego przepisu, nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa do dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony, albo z przyczyn niezależnych od organu. Podobne regulacje zawiera także Kodeks postępowania administracyjnego.

(Artur Kosicki/ Foto: Wojciech Blaszko)